HAMIDOVA BARNO MAHMUDOVNA
Jizzax davlat pedagogika universiteti o’qituvchisi
Email: barno_hamidova@mail.ru
Tel:+998993557525
Annotatsiya: Mamlakatimizda barkamol avlodni voyaga yetkazish, ularning bepul ta’lim olishi, kasb-hunar o‘rganishi, tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanishi, iqtidorini namoyon etishi uchun barcha imkoniyatlar yaratilgan. O‘g’il-qizlarning vatanga muhabbat, istiqlol g’oyalariga sadoqat, milliy g’urur, istiqbol tuyg’ularini mustahkamlash hamda bilim salohiyatini yuksaltirish biz pedagoglar zimmasiga katta mas’uliyat yuklaydi. Bilimli va yetuk ma’naviyatli yoshlarni kamolga yetkazishda ta’lim muassasalarining oila va mahalla bilan hamkorligi katta rol o‘ynaydi.
Kalit so‘zlar: o‘qituvchi, o‘quvchi, oila, ota-ona, tarbiya, hamkorlik.
ВАЖНОСТЬ СОТРУДНИЧЕСТВА МЕЖДУ РОДИТЕЛЯМИ УЧАЩИХСЯ И УЧИТЕЛЯМИ В ОБЕСПЕЧЕНИИ ОБРАЗОВАНИЯ УЧАЩИХСЯ
ХАМИДОВА БАРНО МАХМУДОВНА
Преподаватель Джизакского государственного педагогического университета
Электронная почта: barno_hamidova@mail.ru
Телефон: +998993557525
Аннотация: В нашей стране созданы все возможности для воспитания зрелого поколения, получения им бесплатного образования, овладения профессией, занятия предпринимательской деятельностью, проявления своих талантов. На нас, педагогах, лежит большая ответственность укреплять любовь юношей и девушек к Родине, верность идеям независимости, национальной гордости, перспективности и повышать интеллектуальный потенциал. Большую роль в воспитании образованной и духовно зрелой молодежи играет сотрудничество образовательных учреждений с семьей и соседями.
Ключевые слова: учитель, ученик, семья, родители, воспитание, сотрудничество.
THE IMPORTANCE OF COOPERATION BETWEEN STUDENTS’ PARENTS AND TEACHERS IN PROVIDING EDUCATION TO STUDENTS
HAMIDOVA BARNO MAHMUDOVNA
Teacher of Jizzakh State Pedagogical University
Email: barno_hamidova@mail.ru
Phone: +998993557525
Abstract: In our country, all opportunities have been created for bringing up a mature generation, for them to receive free education, to learn a profession, to engage in entrepreneurial activities, and to show their talents. We pedagogues have a great responsibility to strengthen boys and girls’ love for the motherland, loyalty to the ideas of independence, national pride, perspective and increase the knowledge potential. Cooperation of educational institutions with family and neighborhood plays a big role in bringing up educated and spiritually mature young people.
Key words: teacher, student, family, parents, education, cooperation.
Hali o‘qish yozishni bilmaydigan, endigina yetti yoshga qadam qo‘ygan bolalar oiladan maktab ostonasiga qadam qo‘yadilar. Ilk saboqni boshlang`ich sinfda egallaydilar. Shaxsning shakllanishiga boshlang’ich sinfda asos solinishini yaxshi bilamiz, shuning uchun boshlang’ich sinf o‘qituvchisining ishi yuqori sinf dagidan tubdan farq qiladi. Tarbiya- uzluksiz ijod qilish jarayonidir. U tarbiyachi oldiga yangidan – yangi vazifalar qo‘yadi. Shaxsning xususiyatlarini individual o‘rganish lozim. O‘quvchining ota-onalari bilan tanishish, ular bilan aloqa o‘rnatish o‘qituvchining ishidagi muhim yo‘nalishdir. Sharoiti og’ir, yoki oilasi notinch oila farzandlari bilan yakka tartibda suhbatlar o‘tkazish, ba’zan mahalla raislari bilan kengashish, oilaga kerak bo‘lsa yordam uyushtirish ham yaxshi natijalarga olib keladi. Oila notinch bo‘lsa o‘quvchining o‘qishida ham unum bo‘lmaydi. Buni albatta o‘qituvchi seza olishi kerak. O‘quvchining ko‘ngliga yo‘l topa bilishi lozim. A’lochi o‘quvchilarni rag’batlantirish, ota – onalariga tashakkurnomalar yuborish, ertalabki yig’inlarda o‘rnak qilib ko‘rsatish ham albatta yaxshi natijalarga olib keladi. Bugungi kunda jamiyatda o‘z o‘rnini topgan, yaxshi hayot kechirayotgan kishilarni mahallasidan o‘rnak qilib ko‘rsatish, ularning ortidan ergashishga da’vat qilish, buning uchun astoydil bilim olish kerakligini o‘quvchilar ongiga singdira olish ularni hayotga tayyorlashda juda muhim o‘rin tutadi.
Bolalarni o‘tish davrining 5-6 yoshidanoq kitobga darsga bo‘lgan ishtiyoqi so‘nib, bo‘sh vaqtini boshqa keraksiz ishlar bilan mashg‘ul bo‘lishi bizni hamisha munozara qilishga chorlaydi. Aslini olganda oila va maktab o‘rtasidagi hamkorlik jarayoni ota-onalarni ta’lim jarayoniga jalb qilishga, bo‘sh vaqtni o‘tkazishga, bolalar va pedagogik jamoa bilan o‘zaro munosabatlarga qaratilgan bo‘lishi kerak.
Umumta’lim tashkilotining o‘quvchilarning oilalari bilan hamkorligining maqsadlari va shartlari o‘zaro munosabatlarni tashkil etishning muhim tarkibiy qismidir. Ularning yutug‘i ta’lim tashkilotining ota-onalar bilan hamkorlik qilish shakllari va usullariga – ularning birgalikdagi muloqotini va faoliyatini tashkil etish usullariga bog‘liq. Hamkorlikning turli shakllari va usullarini tanlash maktab tomonidan amalga oshiriladi va ushbu bosqichda hal qilinishi kerak bo‘lgan muayyan vazifalarga, ota-onalarning qiziqishlari va intilishlariga, shuningdek, ushbu davrda jamiyatning rivojlanish darajasiga bog‘liq. Guruh va jamoaviy hamkorlikning asosiy shakllari quyidagilardan iborat: [1].
- maktab miqyosida va sinfda ota-onalar yig‘ilishi;
- maktab tadbirlari, konsertlar o‘tkazish;
- ochiq kunlar (ota-onalar kuni); ota-onalar qo‘mitasining tematik konferensiyalarini tashkil etish va ular bilan yaqindan hamkorlik qilish;
- ota-onalarning ijodiy guruhlari bilan ishlash, savol-javob kuni;
- guruh maslahatlari;
- ota-onalarni maktab ma’muriyati, pedagogik jamoa bilan uchrashish;
- ota-onalar uchun ma’ruzalar;
- seminarlar, treninglar; o‘quv filmlarini ko‘rish va keyingi muhokamalar; Umuman olganda umumta’lim muassasasi va oila o‘rtasidagi hamkorlik shakllari an’anaviy va noan’anaviyga bo‘linadi.
An’anaviy shakllar – bu barcha umumta’lim muassasalari uchun umumiy bo‘lgan, yillar davomida sinovdan o‘tganlari. Bunga quyidagilar kiradi:
– ota-onalar yig‘ilishi;
– ota-onalar uchun ma’ruzalar;
– ota-onalar bilan pedagogik suhbatlar;
– oilaviy tashriflar;
– tadbirlarni birgalikda tashkil etish;
– individual va guruh maslahatlari; ota-onalar bilan yozishmalar;
– individual uchrashuvlar va boshqalar.
Hamkorlikning noan’anaviy shakllari oila bilan ishlashning zamonaviy shakllari bo‘lib, o‘qituvchilarga ota-onalarga bolalarni tarbiyalash va o‘qitishda imkon qadar yordam berishga qaratilgan. Har bir ota-ona o‘qituvchini bolani har tomonlama rivojlangan shaxs sifatida rivojlantirishga qaratilgan ishida qo‘llab-quvvatlashga intiladi. Ammo zamonaviy ota-onalar – bu paydo bo‘lgan muammolarni, mavjud vaziyatni tahlil qilishga qodir bo‘lgan bilimli odamlar, shuning uchun o‘qituvchi oila bilan hamkorlikning yangi shakllaridan foydalanishi kerak. Umumta’lim tashkiloti va oila o‘rtasidagi hamkorlikning ko‘plab shakllari mavjud. Belgilangan maqsadlarga erishish va yuqori natijalarga erishish uchun o‘qituvchi ota-onalar bilan birgalikdagi faoliyatda turli xil hamkorlik shakllarini to‘g‘ri birlashtira olishi kerak. Har safar o‘qituvchilar tarkibi har bir oilaning xususiyatlarini hisobga olgan holda kerakli va samaraliroqlarini tanlashi kerak. Axir hamkorlikning asosiy maqsadi ota-onalar bilan ittifoqdosh bo‘lishdir.
O‘qituvchilar va ota-onalar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar shakllari ularning birgalikdagi faoliyati va muloqotini tashkil etish usullaridir [2]. O‘zaro ta’sirning kollektiv, guruh va individual shakllarini birlashtirish maqsadga muvofiqdir. Demak, har qanday tarbiya muammosi muhokamasini ota-onalar yig’ilishida ota-onalar bilan individual yig’ilishlarda, guruh maslahatlarida davom ettirish foydalidir. Keling, o‘qituvchilar va ota-onalar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarning eng keng tarqalgan jamoaviy shakllarini qisqacha tavsiflaylik. Ota onalar majlisi- sinf va ota-onalar jamoalari hayotining muammolari muhokama qilinadigan ota-onalar bilan ishlashning asosiy shakli. Ota-onalar qo’mitasi yoki ota-onalar guruhi (ishlar kengashi) – yig’ilishning borishini muhokama qiladi, rahbarni tanlaydi va yig’ilishga kiritilgan muammolarni hal qilish variantlarini belgilaydi.
Ota-onalar yig’ilishlarini quyidagilarga bo‘lish mumkin: maktab bo‘ylab va individual sinf o‘quvchilarining ota-onalari yig’ilishi. Maktab miqyosida o‘tkaziladigan ota-onalar yig‘ilishlari yoki konferensiyalarida oila va maktabning tarbiyaviy ishini takomillashtirishning eng dolzarb muammolari, o‘quvchilarni o‘qitish va tarbiyalashning dolzarb masalalari muhokama qilinadi. Shunday qilib, ota-onalar yig’ilishlari o‘quvchilarning bilim sifatini oshirish, maktab o‘quvchilarining mehnat ta’limi va kasbiy yo‘nalishini yaxshilash bo‘yicha vazifalar va tadbirlarni muhokama qilishga bag‘ishlangan. Ko‘pincha maktab miqyosidagi ota-onalar yig’ilishlarida oiladagi tarbiyaviy ishning ilmiy-pedagogik masalalari ko‘tariladi, masalan: ota-onalarning ta’limdagi roli, o‘quvchilarning rivojlanishini tezlashtirish va uning ta’limga ta’siri va boshqalar. Maktab miqyosida ota-onalar yig’ilishi odatda yiliga ikki yoki uch marta o‘tkaziladi. Oila bilan tashkiliy pedagogik ishning yanada operativ shakli bu alohida sinflarda o‘quvchilarning ota-onalari yig’ilishidir. Ularda sinf o‘qituvchilari o‘quvchilarning taraqqiyoti va intizomi haqida ma’ruzalar qiladilar, ota-onalarning bolalar bilan o‘quv-tarbiyaviy ish tajribasi to‘g’risidagi ma’lumotlarini muhokama qiladilar, shuningdek, individual o‘quvchilarning o‘quv ishlari va xulq-atvorini yaxshilash bilan bog’liq masalalarni hal qiladilar. Bunday uchrashuvlar, ayniqsa, oila va maktab tarbiyaviy ishida yagona yo‘nalishni yo‘lga qo‘yishda muhim ahamiyatga ega. Gap shundaki, boshlang’ich sinf o‘qituvchisi sinf oldiga u yoki bu tarbiyaviy vazifani qo‘yganda, uni hal qilishda ota-onalarni ham jalb qilishi kerak. boshlang’ich sinf o‘qituvchisi, albatta, o‘quvchilar oldiga tegishli vazifani qo’yadi va uni hal qilish uchun tarbiyaviy chora-tadbirlar tizimini ishlab chiqadi. Shu maqsadda sinfning navbatdan tashqari ota-onalar yig’ilishi chaqiriladi, unda boshlang’ich sinf o‘qituvchisi ota-onalarni o‘quvchilar oldiga qo‘yilgan vazifa bilan tanishtiradi va ulardan o‘zi kutayotgan aniq yordamga rozi bo‘ladi. Agar ota-onalar sinfda yoki maktabda qanday ta’lim muammolari hal qilinayotganini bilsalar va ulardan qanday aniq yordam talab qilinishini yaxshi tasavvur qilsalar, ular o‘qituvchilar bilan bir yo‘nalishda ishlaydi [2].
Ota-onalar ma’ruza zali ota-onalarni ta’lim masalalari bilan tanishtirish, ularning pedagogik madaniyatini oshirish, bolalarni tarbiyalashda umumiy yondashuvlarni ishlab chiqishga yordam beradi. Bu ota-onalarga faqat ma’ruzalar o‘qiladi degani emas. Ish shakllari xilma-xil bo‘lib, ko‘pincha ular ota-onalarning passiv tinglovchilar sifatida emas, balki ularning faolligini, ijodkorligini, muammolarni muhokama qilishda, darslarni tashkil etish va o‘tkazishda ishtirok etishlarini rag’batlantiradilar. Ma’ruza zalining mavzularini belgilashda ota-onalar ishtirok etadilar. Agar ular dars mavzularini shakllantirish, o‘rganish uchun muammolarni aniqlash qiyin bo‘lsa, o‘qituvchi mavjud uslubiy tavsiyalarni, shuningdek, ushbu jamoada bolalarni tarbiyalash muammolarini hisobga olgan holda mumkin bo‘lgan mavzular to‘plamini taklif qilishi mumkin. Sinflarni bir guruh ota-onalar (ishlar kengashi) tomonidan navbat bilan tayyorlash tavsiya etiladi. Mavzuning murakkabligiga, ota-onalarning bunga tayyorligiga qarab, o‘qituvchi, ishbilarmonlar kengashi mutaxassislarni jalb qiladi yoki materialni tanlaydi va darsni mustaqil ravishda o‘tkazadi. Agar mutaxassis taklif etilsa, tashkilotchilar birinchi navbatda ular bilan ota-onalarni tashvishga soladigan muammolarni muhokama qiladilar, sinf ishtirokchilarini jalb qilish va faollashtirish yo‘llarini o‘ylaydilar. Bahs – tarbiya muammolari haqida fikr yuritish ota-onalar uchun qiziqarli bo‘lgan pedagogik madaniyatni oshirish shakllaridan biridir. U bo‘shashgan muhitda o‘tadi, har kimni muammolarni muhokama qilishda ishtirok etishga imkon beradi, to‘plangan tajribaga tayangan holda fakt va hodisalarni har tomonlama tahlil qilish qobiliyatini shakllantirishga yordam beradi, faol pedagogik tafakkurni uyg‘otadi. Munozara ishtirokchilarining o‘zlari guruhlarga bo‘linib, eng qiziqarli savollarni shakllantirishlari mumkin, keyin esa ulardan jamoaviy muhokamaga qo‘yilishi mumkin bo‘lganlarini tanlash va oldindan muhokama qilishlari mumkin. Bu usul har kimni izlanishga qo‘shish imkonini beradi, masalaning eng to’g’ri echimi, ota-onalarga ma’lum bir pozitsiyani egallashga yordam beradi, har bir kishi uchun gapirish imkoniyatini beradi. Natijalarni sarhisob qilish uchun ish kengashi, o‘qituvchi yoki ota-onalardan biri yakuniy hisobotni tayyorlashi kerak. Bunday munozaralar, munozaralarning predmeti sinf, oila hayotidan, spektakllardan yoki birgalikda tomosha qilingan filmlardan olingan aniq vaziyatlar bo‘lishi mumkin. Har yili ma’muriyat, sinf o‘qituvchilari bilan uchrashuvlar o‘tkazilishi kerak. O‘qituvchilar ota-onalarni o‘zlarining talablari bilan tanishtiradilar, individual maslahatlar, suhbatlar yoki guruhlarda ishlash, ayrim bolalar guruhlarini tarbiyalash va o‘qitishda yuzaga kelgan muammolar va qiyinchiliklarni hisobga olgan holda bo‘lishi kerak.
Ota-onalarning oilada bolalarni tarbiyalashga turli darajadagi tayyorgarligi, ularning kasbiy faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlari, ota-onalarning sinfning o‘quv-tarbiyaviy ishlarini tashkil etishdagi ishtirokining tabiati, bolalarni tarbiyalashda tengsiz rol o‘ynashi bilan bog’liq [1].
Shunday qilib, aytishimiz mumkinki, umumta’lim muassasasi va oila o‘rtasidagi hamkorlikning barcha shakllarining mazmuni o‘quvchilarning barkamol rivojlanishiga qaratilgan faol ta’lim o‘zaro ta’sirini yaratishdir. O‘qituvchilar va ota- onalarning to‘g‘ri tashkil etilgan o‘zaro aloqasi bolani yaxshiroq tushunishga, oilada va maktabda shaxsiy ta’lim muammolarini hal qilishning eng maqbul usullarini topishga yordam beradi. O‘qituvchi esda tutishi kerakki, u foydalanadigan barcha shakllar bolalar, ota-onalar va maktab o‘rtasida ishonchli munosabatlarni o‘rnatishga, ularni bir jamoaga birlashtirishga, ularning muammolarini bir-birlari bilan bo‘lishish va birgalikda hal qilish zarurligini tarbiyalashga qaratilgan bo‘lishi kerak. Oila va maktab hamkorligi maktab hayoti davomida davom etadigan jarayondir.
Ota-onalar va o‘qituvchilar uchun eng katta muammo – samarali muloqot qilishdir. Bu oddiy tuyulishi mumkin, lekin ko‘pincha suhbatlar uzilib qoladi, chunki o‘qituvchi maxsus ta’lim sohasiga xos bo‘lgan tilni ishlatadi va ota-ona uchun notanish bo‘lishi mumkin. O‘qituvchilar suhbat boshida ota-onalarga tegishli so‘z birikmalarini, masalan, turar joy va modifikatsiyani tushunishlariga ishonch hosil qilishlari muhimdir. Bu keyinchalik muammolarga olib kelishi mumkin bo‘lgan o‘ziga xos tushunmovchilik yo‘qligiga ishonch hosil qiladi.
O‘qituvchi ham ota-onani faol tinglashi kerak. Yechimlar va usullarga berilib ketish shunchalik osonki, o‘qituvchilar o‘quvchi uchun eng samarali bo‘lgan narsa haqida fikr-mulohazalarini o‘tkazib yuborishlari mumkin. Ota-onalar qaysi tayanchlar ishlayotganini va qaysi biri ishlamayotganini aniqlashga yordam beradi va muvaffaqiyatga ta’sir qiladigan o‘zgarishlarni amalga oshirishga yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
- Беседина, Е.Ю. Взаимодействие семьи и школы в современных условиях / Е.Ю. Беседина // Теоретические и прикладные аспекты современной науки. – 2014. – № 4–3. – С. 110–112.
- Бедерханова, В.П. Вопросы взаимодействия общеобразовательной школы и производства / В.П. Бедерханова, А.Н. Демин // Психология. Экономика. Право. – 2013. – № – С. 99–107.
