- K.Manolov Atom 1960 y
- K.Manolov koloyan Atom 1961y – Internet soyitlari
XX-ASRDA SHOV-SHUVGA SABABCHI BO’LGAN MAVZU
I.Egamberdiyev-katta o’qituvchi, E. Shamuratov-dotsent
Jizzax Davlat Pedagogika Instituti
Аnnotasiya: XX- asda shov-shuvga sababchi bo’lgan mavzu bo’yicha tarixiy ma’lumotlar kiritilgan. Maqolada o’tgan asrimizning bosh masalasi bo’lgan mavzu haqida fikir yuritilgan . Moddiiy olamning eng kichik zarachasi deb etirof etilgan atom kop va katta shov-shuvlarga sababchi bo’lgan. tarixiy ma’lumotlar asosida yozilgan.
Kalit so’z: Tarxiy materallarni foydalanish , fizikaviy ,kimyoviy tafakkur va uning shakillanishi ,kimyoviy jamg’arma tarixiylik prinsipi bo’yicha fikr yuritilgan.
XX-asrda ikkita jahon urushining bo‘lib o‘tgani odamlarning halok bo‘lgani g‘oyat achinarli holatdir. XX asrda insoniyat o‘zini himoya qilish bahonasida bir-birini o‘ldirish uchun ko‘z ko‘rib quloq eshitmagan qurollarni kashf etdi. Ana shunday qurollardan biri atom bombasidir. 1945 yilning 6-avgust tongida Yapon militarislari (o’zim man degan ma’nani bildiradi) 80 mimg xerasimaliklarning yostig’ini qurutdi. Maqolada o’tgan asrimizning bosh masalasi bo’lgan mavzu haqida fikir yuritilgan . Moddiiy olamning eng kichik zarachasi deb etirof etilgan atom kop va katta shov-shuvlarga sababchi bo’lganligi rost. Atom bombasining yaratilish tarixi- 1943–1944-yillarda Ikkinchi jahon urushida nemis olimlari loyihalashtirishni boshlaydi. Bu loyihalar AQSh razvedkasi tomonidan o‘g‘irlab ketiladi va ilk atom bombasi AQShda yaratiladi. Sinov sifatida tirik odamlar tanlanadi. Atom kasf etilgandan beri ,moddiiy dunyoning tinchi buzildi tinch yashayotgan aholini sarosimaga soldilar.
Radiaktiv uran 235 izatopi evaziga hosil qilish dastlabki atom bombasining laqabi bu “kichkintoy” “Malish” atom bombasini tinch uyqida yotgan Yapon shaxarchasi Xerosima aholisi boshida partlaganda qurbonlar soni 80 mimg xerasimaliklarning yostigini qurutdi ,Bu ko’rsatgich kiyinchalik. ortib bordi.
Xerosima aholisidan 125mimg begunox kishilar bir zumda halok bo’ldi, kiyinchalik ushbu bomba tasirida qurbonlar soni 135 mimg kishidan ortib ketdi. Radiaktiv nurlanish natijasida ,suvning iflaslanishi, havo tarkibining o’zgarishi kislorod va azotning tarkibiga azot oksidlar ,chang to’zanlarning atmosfera havosiga salbiy ta’sir ko’rsatdi, traposfera qatlamining buzilishiga olib keldilar , tuproq tarkibi buzuldi unimdar yerlar zaxarlnib, oqibatida qurbanlar soni kundan-kunga ortib 200 mingdan oshib bordi. O’rta osiyo olimlari bergan ma’lumotiga ko’ra bunday soni xech qochan aniq bo’lmagan.
83
“Journal of Natural Science” №2(7) 2022 y. http://natscience.jspi.uz
Atom va yodro qurali ta’sirida qurbonlar soni bundan da ziyot bo’lishi mumkin gap ulardan to’g’ri foydalanishdadir ushbu gapni atom energiyasidan oqil bilan foydalanish masalasinio’rtaga qo’yganNobelmukofotiberishdavridayuz berganligi uchun hafa bo’lib gaprgan Ernist Rezerfordni va bir qancha olimlarni oylantirgan edi. Moddiiy olamning asosiy tushnchalari –bir xil qiymatga ega va Nobel mukofoti qaysi sahoda berilishning ahamiyati yoq ,xulosa qilib aytganda, xozirgi kunda dunyoning eng nuffuzli mukofot hamda. Yadro qurallari va ularning mashmashasi butun dunyoga tinchlik bermay qo’yshining oldini olish kerak . Radiakriv qurulmalarni imkon qadar ishlab -chiqarmaslik to’g’ri va samarali ishlov berish kerak yoki foydalanishdan umuman foydalanmaslik maqsadga muvofiq bo’ladi .
Davlatlar o’rtasidagi munasabatlarni yaxshilash do’stlik munasabatlarni tiklashdan iborat.Atom va yadro qurallarini mumkin qadar chiqarmaslik,radiaktiv nurlanishlarga yo’l qo’maslik kerak,
Tirik tabbiiyatning yashash tarzini yahshilash ,atrof muxitni asirash, ko’kalamlashtirish yashil moydanlarni barpo etish ,ko’chatlar ,mevali va soyabon darahtlarni ekish ekologiyani asrashdan iborat. Yadro va atom qurali ishga tushirilsa dunyoda insoniyoda haf hatar bo’ladi o’zi ham tur sifatida keskin kamayib ketishi mumkin
Adabiyotlar
