MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTIDA O’YIN BOLALARNI MOSLASHTIRISH VOSITASI SIFATIDA

JDPU maktabgacha ta’lim metodikasi kafedra katta o’qituvchisi: G.Xamidova.  Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi yo’nalishi 2-bosqich magistranti: F.No’monjonova. annotatsiya Maqolada maktabgacha ta’lim tashkilotida o’yin oqali bolalarni moslashtirish xaqida yoritib berilgan. аннотация В статье описывается адаптация детей с игровой инвалидностью в дошкольной образовательной организации. annotation The article describes the adaptation of children with a gaming disability in a preschool educational organization. kalit so’zlar:  kichik, bilishga,  san’at,  his-tuyg’u, o’yin. ключевые слова: малый, знать, искусство, эмоция, игра. keywords: small, know, art, emotion, game. Oilaviy muhitda bola hayotining birinchi kunlaridanoq ma’lum bir rejimga, ovqatlanish usuliga, oilaviy munosabatlarning mikroiqlimiga va u bilan o’rnatilgan muloqot usullariga o’rganadi. Asta-sekin bola odat va ko’nikmalarni rivojlantiradi, o’ziga xos xulq-atvor uslubini shakllantiradi. Bolaning bolalar bog’chasiga moslashish xususiyatlarini aniqlaydigan asosiy omillar mavjud: bolalar salomatligi holati; moslashish kursining yosh shakllari; bolaning kommunikativ rivojlanish darajasi; bolaning asab tizimining turi. Maktabgacha yoshning o’ziga xosligi shundaki, bolaning rivojlanishi ta’lim faoliyatida emas, balki o’yinda amalga oshiriladi. Maktabgacha ta’limning federal davlat ta’lim standarti bolaga individual yondashuvni va maktabgacha yoshdagi bolaning o’zini o’zi qadrlashi va maktabgacha tarbiyachining tabiati saqlanib qolgan o’yinni birinchi o’ringa qo’yadi. O’yin – o’sib borayotgan bolaning tanasi uchun ehtiyoj. Aynan o’yinda bolaning jismoniy kuchi, aql-zakovati, topqirligi, tashabbuskorligi rivojlanadi, tashkilotchilik qobiliyati rivojlanadi, ijodiy qobiliyatlari rivojlanadi. O’yinda bolaning shaxsiyatining barcha tomonlari shakllanadi, uning psixikasida sezilarli o’zgarishlar ro’y beradi, rivojlanishning yangi, yuqori bosqichiga o’tishga tayyorlaydi. O’yin juda ko’p turli funktsiyalarni bajaradi, ulardan eng muhimlari quyidagilardir: Ta’lim funktsiyasi ma’lum bir dasturiy materialni va o’yinchilar rioya qilishlari kerak bo’lgan qoidalarni o’zlashtirishga qaratilgan ta’lim va tarbiyaning aniq vazifalarini hal qilishga imkon beradi. Bolalarni axloqiy va estetik tarbiyalashda tarbiyaviy o‘yinlar ham muhim ahamiyatga ega.

1. Ko’ngilochar funktsiya hissiy ijobiy ohangni oshirishga, vosita faolligini rivojlantirishga yordam beradi, bolaning ongini kutilmagan va yorqin taassurotlar bilan oziqlantiradi, kattalar va bola o’rtasida hissiy aloqa o’rnatish uchun qulay zamin yaratadi.
2. Kommunikativ funktsiya o’yin jarayonida tengdoshlari bilan bilim va ko’nikmalarni almashish, ular bilan muloqot qilish va shu asosda do’stona munosabatlar o’rnatish, nutq faolligini ko’rsatish zaruriyatini rivojlantirishdan iborat.
3. Ta’lim funktsiyasi bolalarning individual xususiyatlarini aniqlashga yordam beradi, o’quvchilarning xarakteridagi nomaqbul ko’rinishlarni bartaraf etishga imkon beradi.
4. Rivojlanayotgan funktsiya bolaning rivojlanishi, unga xos bo’lgan va namoyon bo’lgan narsalarni tuzatishdan iborat.
5. Yengillik funktsiyasi bolaning jismoniy va ma’naviy kuchini tiklashdir.
6. Psixologik funktsiya bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishdir.

Moslashuv davridagi o’yinlarning asosiy vazifasi hissiy aloqani shakllantirish, bolalarning kattalarga bo’lgan ishonchini shakllantirishdir. O’yinning boshqa vositalardan afzalliklari: – kichik bolaga o’zini qudratli his qilish imkonini beradi ; – o’zining kichik va nochor ekanligidan, boshqa odamlarning buyruqlarini bajarishi kerakligidan umidsizlikka tushmaslikka yordam beradi; – atrofdagi dunyoni bilishga, o’z-o’zini hurmat qilishni rivojlantirishga, o’z ko’zlarida muvaffaqiyatga erishishga yordam beradi; – muloqot san’atini rivojlantiradi; – his-tuyg’ularini boshqarishga yordam beradi; – ko’p his-tuyg’ularni boshdan kechirish imkonini beradi. Turli sabablarga ko’ra o’yinlarning turli xil tasniflari mavjud. Muallif tasniflarining xilma-xilligiga qaramay, ular umumiy, birlashtiruvchi xususiyatlarni ko’rsatadi. Bolalarda do’stona munosabatlar va quvnoq kayfiyatni rivojlantirish uchun mavzu muhiti va guruhdagi umumiy muhit ham muhimdir. Atrof-muhit yorqin, rang-barang, bolaning e’tiborini tortadigan va unda ijobiy his-tuyg’ularni uyg’otadigan bo’lishi kerak. To’g’ri tashkil etilgan mavzuni rivojlantiruvchi muhit bolalarda stressni kamaytirishga yordam beradi va ularning qulay holatini ta’minlaydi. Bolalarning rivojlanishini o’rganish shuni ko’rsatadiki, o’yinda boshqa faoliyat turlariga qaraganda samaraliroq, barcha aqliy jarayonlar rivojlanadi. Boy predmetni rivojlantiruvchi va ta’lim muhiti har bir bolaning qiziqarli, mazmunli hayotini va har tomonlama rivojlanishini tashkil qilish uchun asos bo’ladi. Rivojlanayotgan predmet muhiti bolaning shaxsiyatini shakllantirishning asosiy vositasi bo’lib, uning bilimi va ijtimoiy tajribasining manbai hisoblanadi. Shunday qilib, bolaning har tomonlama va adekvat rivojlanishi uchun atrofdagi dunyoni bilishda erkinlik, u bilan tajriba o’tkazish kerak. Aynan o’yin modullari, o’yinlar va o’yinchoqlar bilan to’ldirilgan mavzuni rivojlantiruvchi muhit bolaga qobiliyatlarni rivojlantirishga, mustaqillikni ko’rsatishga, o’zini faol shaxs va atrofdagi voqelikning transformatori sifatida ko’rsatishga imkon beradi, bu oxir-oqibat moslashuvga ijobiy ta’sir qiladi. Xulosa qilib shuni ta’kidlaymizki, O’yin do’stona bolalar jamoasini shakllantirish, mustaqillikni shakllantirish, yangi mavzuni rivojlantiruvchi muhitga yo’naltirish uchun katta ahamiyatga ega. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:

1. Zavodchikova O. G. Bolani bolalar bog’chasiga moslashtirish: doshkning o’zaro ta’siri. tarbiyalash. muassasalar va oilalar: o’qituvchilar uchun qo’llanma / O. G. Zavodchikova. – M .: Ta’lim, 2007.
2. Kiryukhina, N.V. Maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarni moslashtirish bo’yicha ishlarni tashkil etish va mazmuni: amaliyot. nafaqa / N. V. Kiryuxina. – 2-nashr. – M .: Iris-press, 2006.