Musiqa o’qituvchisining axloqiy jihatini oshirishda shaxsga bo’lgan axloqiy tajriba omillari

Xasanova Navbahor Xamraqulovna. JDPU Maktabgacha ta’lim fakulteti Musiqa ta’limi kafedrasi  Dotsent v/b.   Annotatsiya:Maqolada ma’naviy-axloqiy madaniyatning musiqa o’qituvchisi shaxsiyatining hissiy sohasi bilan aloqasida ruhiy noziklik, xushmuomalalik, insoniy va badiiy hodisalarga hissiy munosabatda bo’lish, hamdardlik qobiliyatida namoyon bo’lishi aks ettirilgan. O’qituvchining axloqiy madaniyati uning sub’ektiv motivlarining axloqiy qiymati nuqtai nazaridan ko’rib chiqiladigan fikrlash madaniyati, his-tuyg’ular madaniyati va xulq-atvor madaniyatini o’z ichiga oladi. Shaxs ma’naviy madaniyatining ajralmas qismi bo’lib, o’qituvchi xatti-harakatining ob’ektiv axloqiy ma’nosini ochib beradi va bu xatti-harakatga sub’ektiv baho beradi. O`qituvchi uslubiy madaniyatining asosiy belgilari sifatida: pedagogik jarayonni loyihalash malakalari; muammolarni tan olish, shakllantirish va ijodiy hal qilish qobiliyati; uslubiy aks ettirishni amalga oshirish qobiliyati; ilmiy pedagogik bilimlarga bo’lgan ehtiyojini shakllantirish kabi omillar yoritilgan. Kalit so’zlar: o’qituvchi madaniyati, musiqa ta’limi dasturlari, innovatsion g’oyalar, maktabgacha ta’lim, musiqa o’qituvchisi, talaba musiqasi, kasbiy madaniyati, estetik, kognitiv, Nanotexnologiya, kommunikativ, zamonaviy ta’lim, televizor, shaxs.             Factors Of Personal Ethical Experience In Increasing The Ethical Option Of A Music TeacherKhasanova Navbakhor Hamrakulovna.Jizzakh state university of pedagogy, Faculty of Preschool Education Department of Music Education Associate Professor.        Annotation:This article reflects this in the connection between spiritual and moral culture and the emotional sphere of a music teacher’s personality, manifested in the ability of emotional tenderness, politeness, emotional response to human and artistic events, and the ability to empathize. The moral culture of a teacher includes a culture of thinking, a culture of feelings and a culture of behavior, which are considered from the point of view of the moral value of his subjective motives. It is an integral part of the spiritual culture of the individual, reveals the objective moral meaning of the teacher’s behavior and gives a subjective assessment of this behavior. The main characteristics of a teacher’s methodological culture are: skills in designing the pedagogical process; ability to recognize, formulate and creatively solve problems; ability to carry out methodological reflection; Factors such as the formation of the need for scientific and pedagogical knowledge are highlighted.Key words: teacher culture, music education programs, innovative ideas, preschool education, music teacher, student music, professional culture, aesthetic, cognitive, Nanotechnology, communicative, modern education, television, personality.        Barcha musiqiy va ta’lim dasturidagi g’oyalar MUSIQA o’qituvchisining  ijodiy faoliyatini amalga oshiradi. Shuning uchun kasbiy madaniyat belgisi “eng nafis ko‘ylagi turining o’zlik maqomidagi odatiy vakili hisoblanadi .Shunday qilib, talaba musiqasi kasbiy madaniyati, umumiy madaniyat ilmiy, umumpedagogik va badiiy jihatlari bilan ranglanib, quyidagi ustun tarkibiy qismlardan iborat:-musiqa san’atining estetik, kognitiv va tarbiyaviy ta’sirini o‘zlashtira oladigan shaxsiy o‘qituvchining boy ma’naviy olami;-shaxsiy qadriyatlarga asoslangan musiqa san’ati hodisalariga muhabbat va kasbiy qiziqish;-musiqa san’atining mohiyati, tabiati va qonuniyatlarini to’liq tasavvur qilish;-musiqa-pedagogik kasbga ijodiy ishtiyoq;-faol o’z-o’zini tarbiyalash kognitiv;- musiqa pedagogika fani sohasida badiiy faoliyat.[1.4.10.7128]       Musiqani o’rganishga qo’yiladigan talablarning ijtimoiy jihati ijtimoiy-ob’ektiv vaziyatni hisobga olgan holda va shaxsiy axloqiy me’yorlar pozitsiyasi va ongli mas’uliyatiga muvofiq faol faoliyatni amalga oshirishga tayyorlikda namoyon bo’ladi. Maktabga nafaqat yuksak kasbiy tayyorgarlikka ega, balki o‘z shaxsiyatida idealni mujassam etgan, yosh qalbga hayot baxsh etuvchi o‘zgarmas nur manbai bo‘lgan o‘qituvchi kerak.       Shaxsning ma’naviy va axloqiy tajribasi musiqa o’qituvchisining axloqiy jihatini, dunyoqarashini, umuman kasbiy madaniyatning yo’li va uslubini aks ettiradi. Musiqa o’qituvchisi kasbiy madaniyatining axloqiy jihati uning axloqiy madaniyatida har bir pedagogik o’yin harakati, tafakkuri va muloqotining asosini tashkil etuvchi axloqiy munosabatlar tizimi sifatida namoyon bo’ladi.       Bolaning qulay turmush sharoiti va tarbiyasini ta’minlash, har tomonlama barkamol shaxs asoslarini shakllantirish uchun bolalar bog’chasi va oila o’rtasidagi yaqin aloqa va o’zaro munosabatlarni mustahkamlash va rivojlantirish kerak.[2.233-234] Aynan maktab yoshida bola shaxsining barcha asosiy xususiyatlari shakllanadi va uning keyingi jismoniy va aqliy rivojlanishining sifati aniqlanadi. Agar siz ushbu yoshdagi bolaning rivojlanishining o’ziga xos xususiyatlarini e’tiborsiz qoldirsangiz, bu uning kelajakdagi hayotiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. Har bir maktab ta’lim muassasasi nafaqat bolaga ta’lim beradi, balki ota-onalarga bolalarni tarbiyalash masalalari bo’yicha maslahat beradi. Maktab o’qituvchisi nafaqat bolalarning o’qituvchisi, balki ularni tarbiyalashda ota-onalarning hamkori. Tez o’zgarib borayotgan hozirgi zamonda bolani to’g’ri tarbiyalash va tarbiyalash oson va juda ko’p mehnat talab qiladigan jarayon emas.[3.747] Zamonaviy o’qituvchi maktabgacha ta’lim muassasalaridagi bolalar bilan bevosita ish olib borishda maktab yoshidagi bolalarni o’qitish va tarbiyalashning o’n yil oldin mavjud bo’lmagan yangi muammolariga duch kelmoqda. Ijtimoiy va axloqiy tarbiyaning asosiy muammosi, bu zamonaviy dunyoda inson har kuni bolaning zaif intellektiga tushadigan ijobiy va salbiy ta’sirning ko’plab turli manbalari bilan o’ralgan holda yashashi va rivojlanishi bilan bog’liq. Ma’lumki, jamiyatda yashash va jamiyatdan ozod bo‘lish mumkin emas. Maktab muassasasiga qanday yuksak talablar qo`yilmasin, ijtimoiy-axloqiy tarbiya muammolarini faqat maktab ta`limi doirasida hal etib bo`lmaydi. Nanotexnologiyani hayotga va umumiy foydalanishga joriy etish jamiyatda bolaning rivojlanishida katta rol o’ynay boshladi.[4.556-557] Ijtimoiy va axloqiy tarbiyaning asosiy muammosi, bu zamonaviy dunyoda inson har kuni bolaning zaif intellektiga tushadigan ijobiy va salbiy ta’sirning ko’plab turli manbalari bilan o’ralgan holda yashashi va rivojlanishi bilan bog’liq  his-tuyg’ularni inobatga oladi. Ma’lumki, jamiyatda yashash va jamiyatdan ozod bo‘lish mumkin emas. Maktab muassasasiga qanday yuksak talablar qo`yilmasin, ijtimoiy-axloqiy tarbiya muammolarini faqat maktab ta`limi doirasida hal etib bo`lmaydi. Nanotexnologiyani hayotga va umumiy foydalanishga joriy etish jamiyatda bolaning rivojlanishida katta rol o’ynay boshladi. Bundan tashqari, asosiy bilimlar tizimi bugungi kunda o’zining oldingi rolini o’ynashni to’xtatdi. Yigirma birinchi asr odami uchun oilada yoki maktabda olgan boshlang’ich bilimlari miqdori emas, balki radioda eshitganlari, televizorda ko’rganlari, gazetalarda o’qiganlari, suhbatlardan o’rganganlari muhimroqdir. Uning atrofidagi odamlar. Shunday qilib, zamonaviy ta’limda muammolar mavjud. Muloqotsiz bolaning shaxsiyatining kommunikativ tomonini rivojlantirish mumkin emas. Ota-onalar va bolalar bog’chasining hamkorligisiz bolaning to’liq rivojlanishi mumkin emas. [ 7.7002- 7010]. Shu bilan birga, maktab ta’limida bir qator kamchiliklar paydo bo’ldi. Maktab yoshidagi bolalarning kognitiv rivojlanishining keskin pasayishi, hissiy noqulaylikning kuchayishi va faol harakatlarga bo’lgan xohishning pasayishi. Rolli o’yinlarning bola hayotidan chiqib ketishi va natijada ixtiyoriylik va motivatsion ehtiyojlar sohasining pasayishiga olib keladi.[6.75-76] Maktabgacha yoshdagi bolalarda qiziqish va tasavvurning pasayishi, ichki harakatlar rejasining rivojlanmaganligidan dalolat beradi. Maktab yoshidagi bolalarda nozik vosita ko’nikmalari va shunga mos ravishda grafik qobiliyatlarning etarli darajada rivojlanmaganligi miyaning tegishli tuzilmalari, shu jumladan ixtiyoriylik uchun mas’ul bo’lganlar rivojlanmaganligini ko’rsatadi; Maktabda bolalar bilan ishlashni chindan ham xohlaydigan va biladigan, muloqot qilishni yaxshi ko’radigan va o’rganishga tayyor bo’lgan, doimiy o’sishga intiladigan, eng yaxshi, yangi narsalarni o’zlashtirib, bolalar bog’chasiga olib boradiganlarni ishga olishlari kerak. Bolalar bog’chasini bunday xodimlar bilan ta’minlash uchun ularga munosib maosh to’lash kerak. [8.545-548] Bu holat istiqbolli xodimlarning ta’lim sohasida to‘liq stavkada ishlashining natijasidir. Bolalarning rivojlanishi ko’p jihatdan ularni o’rab turgan predmetli muhitga bog’liq: o’yinchoqlar, qo’llanmalar, rasm chizish, modellashtirish, dizayn uchun materiallar, kitoblar, musiqa asboblari, jismoniy tarbiya jihozlari va boshqalar. Afsuski, davlat kam mablag’ ajratadi, shuningdek, sotib olishni kam moliyalashtiradi. o’qituvchilar uchun didaktik materiallar va uslubiy adabiyotlar. O’qituvchilarning o’zlari bolalar bilan ishlashni tashkil qiladilar, chunki bu yoshda bolalar ma’lumotni «shimgich» kabi o’zlashtiradilar. Bola ko’pincha yangi narsalarni o’rganishda faol bo’ladi va yangi narsalarga qiziqadi, demak, yangi davrga mos keladigan zamonaviy maktab ta’limiga zamonaviy texnologiya va usullarni joriy etish zarur. Empirik jihati: kelajak avlodni zamonaviy texnologiyalardan foydalanilgan holda shaxs manfaati va kreativligini o’z qo’li bilan yaratishga intilishni o’rgatish usullari haqida medodologik bugungi kun spesifikasiga qarab qiyosiy yondashuvlarga misollar keltirilgan. Foydalanilgan adabiyotlar;

1. Mirzakamriova M. M. The Necessity to Develop Students’ Entrepreneurial Skills in English Classes //Telematique. – 2022. – С. 7128-7131.
2. Maxmudova Z.M., Olimov L.Ya. Social Psychological Characteristics Of Psychological Defenses Manifested In Adolescents In Extreme Situations. Вестник интегративной психологии журнал для психологов. Выпуск № 22, 2021 г. С 233-237.
3. Olimov L.Ya. Psixodiagnostika va psixometrika asoslari. Darslik. “Durdona” nashriyoti. Buxoro. 2021. -B. 747.
4. Саидий Саид Болта-Зода (2023). Теоретическое рассмотрение вероятности совпадения неаккордовых звуков в произведениях. Science and Education, 4 (1), 556-562.
5. Said Boltazoda Saidiy. Conseption of militariy musical instruments in the Temurid Era. Evropean Journal of Molekular & Clinikal Medicine. 2020/7/7.7002- 7010
6. Elov Z.S. Causes and analysis of suicidal thoughts among adolescents. EPRA International Journal of Research and Development (IJRD). Volume: 6 | Issue: 11 | November 2021 75-76
7. Холиков. К.Б. Психолого-социальная подготовка студентов. Социальный педагог в школе: методы работы. Science and Education 4 (3), 545-551.
8. Холиков. К.Б. Отличие музыкальной культуры от музыкального искусства в контексте эстетика. Science and Education 3 (5), 1562-1569.
9. Eldridge, J. (1996). Code-switching in a Turkish secondary school. ELT Journal, 50(4), 303-311.
10. Fichtner, F. (2015). Learning culture in the target language: The students’ perspectives. Die Unterrichtspraxis/Teaching German, 48(2), 229-243.