MUTAXASSISLIK FANI AMALIY MAShG‘ULOTINI TALABLARGA OLIB BORISh TEXNOLOGIYaSI

Adilov Okbuta Karimovich – JizPI “Transport vositalari muhandisligi” kafedrasi.t.f.n prof Tel: 97-484-77 -20 Email: okuta@mail.ru Mirzaev Dilshod Uralovich Jizzax Davlat pedagogika universiteti Mirzaeva Iroda Anarboevna Jizzax shaxar 14-maktab o‘qituvchisi

ANNOTATSIYa

Ushbu

makolada

asosan

mutaxassislik

fanlarini

o‘qitish

texnologiyasining bir qator uslublari yoritilgan. Assosan distatsion o‘qitish

jarayonlarida

qo‘llanishda

ilg‘or

pedagogik

texnologiyalardan

foydalanilgan.Tadqiqotning  dolzarbligi  shundaki,  mutaxassislik  fanini

o‘qitish   texnologiyasini   zamonaviy   pedagogik   mahoratlardan,   chet   el

texnologiyalaridan foydalanishni qo‘llash va mutaxassislikni moslashtirish

mutaxassislikni

to‘liq

talablariga

sindira

olish

kelajak

avtomobillarining

tuzilishi,

texnik

xususiyatlari

ishonchlilik

ko‘rsatkichlarini anglab etishi dolzarbdir.

Maqsad-auditoriyasharoitidato‘liqtexnologikjixozlardan

foydalanilgan xolda kichik guruxlarga bo‘linib,amaliy natijalarni taxlil

kilish va nazariy asoslashdir.

Shu  o‘rinda  taxlil  metodikasi  ta’lim  jaryonida  yuqori  samara

beradi.Shuningdek  mutaxassislikka  oid  video  lavxalarni  berib  borish

avtomobillar ishlab chiqarish konstruksiyasi xizmat ko‘rsatish va ta’mir texnologik jaryonlarni konstruktiv va ekspluatatsiya jarayoni misolida olib berib borish nazarda tutilgan.   Shunningdek qo‘llanilgan texnologiya samarasi talabalarning avtomobil tuzilishi, texnik ekspluatatsiya buyicha zarur bilimlarni egallashda natija beradi. Olib borilgan texnologiyalar bilim berish samarasini oshirish bilan birga talablarning fanni o‘zlashtirish darajasini xam oshiradi.   Kalit so‘zlar: innovatsion texnologiya, ta’lim, uslub, pedagogik texnologi, distatsion o‘qitish, ishlab chiqish, video tasvirlar, samara, faoliyat.   TEXNOLOGIYa PRIVEDENIYa PRAKTIChESKIX ZANYaTIY PO   SPESIALNOSTI K TREBOVANIYaM     ANNOTATSIYa  

• dannoy state v osnovnom rassmatrivaetsya ryad metodik obucheniya texnologii profilnыx predmetov. V protsessax distansionnogo obucheniya

  ispolzuyutsya peredovыe pedagogicheskie texnologii.Aktualnost issledovaniya zaklyuchaetsya v tom, chto vajno ponimat strukturu, texnicheskie xarakteristiki i pokazateli nadejnosti buduщix avtomobiley,   ispolzovat sovremennыe pedagogicheskie navыki i zarubejnыe texnologii, adaptirovat spesialnost k polnыe trebovaniya spesialnosti   Sel – razbitsya na malыe gruppы i proanalizirovat prakticheskie rezultatы i teoreticheski obosnovat ix v usloviyax auditorii s ispolzovaniem polnogo texnologicheskogo oborudovaniya.     Na dannыy moment analiticheskaya metodika yavlyaetsya vыsokoeffektivnoy v uchebnom protsesse, takje planiruetsya predostavlenie video rolikov po spesialnosti, privedenie texnologicheskix protsessov stroitelstva, obslujivaniya i remonta vagonov, kak primer konstruktivnoy i ekspluatatsionnoy protsess. Effekt ot primenyaemoy zdes texnologii privodit k polucheniyu studentami neobxodimыx znaniy o konstruksii i texnicheskoy ekspluatatsii transportnыx sredstv. Pomimo povыsheniya effektivnosti obrazovaniya, peredovыe texnologii takje povыshayut uroven ovladeniya naukoy.   Klyuchevыe     slova.         Innovatsionnaya      texnologiya,         obuchenie,     metod,   pedagogicheskiy texnolog, distansionnoe obuchenie, razvitie, videoizobrajeniya, effektivnost, deyatelnost   THE TECHNOLOGY OF BRINGING THE PRACTICAL TRAINING OF THE SPECIALTY SUBJECT TO THE REQUIREMENTS   ABSTRACT   This article mainly covers a number of methods of teaching technology of specialized subjects. Advanced pedagogical technologies are used in distance learning processes. The relevance of the research is that it is important to understand the structure, technical characteristics and reliability indicators of future cars, to use modern pedagogical skills and foreign technologies, and to adapt the specialty to the full requirements of the specialty.   The goal is to divide into small groups and analyze the practical results and theoretically justify them in the conditions of the auditorium using full technological equipment.At this point, the analysis methodology is highly effective in the educational process. It is also intended to provide video clips related to the specialty, to provide the technological processes of car production construction, service and repair, as an example of the constructive and operational process   The effect of the technology used here results in the acquisition of the necessary knowledge of the vehicle structure and technical operation of the students. In addition to increasing the effectiveness of education, the advanced technologies also increase the level of mastery of science.   Keywords. Innovative technology, education, method, pedagogical technologist, distance learning, development, video images, effectiveness, activity O‘quvchilarni bilimlarini faol o‘zgarishining birinchi tarafdorlaridan bo‘lgan mashxur chex pedagogi Yan Amos Kamenskiy (1592 -1670 yillar) g‘oyalarida ko‘rish mumkin. U yashab o‘tgan davrga kadar “Pedagogika “ fan sifatida paydo bo‘lmagan bo‘lib u falsafa fani tarkibiga kiritilgan edi. Kamenskiy o‘zining “Buyuk didaktika” kitobida bolalar bilimini o‘rganishda g‘ayrat va jo‘shqinlikni uyg‘otish kerakligi haqida ko‘rsatmalar bergan. Ta’limning og‘zaki ko‘rgazmalilik nazariyasini takomillashtirishda ulug‘ rus pedagogi K.D.Ushinskiyning (1824-1870 yillar) faoliyati salmoqli o‘rin tutadi. Bu buyuk pedagoglar ta’lim jarayonini rivojlantirishda va muommolarni bartaraf etishda o‘ziga xos yo‘llar bilan pedagogika sohasiga ulkan hissa qo‘shdi. Bu izlanishlar, mehnatlar bugungi kunda natijasini bermoqda. [1]   Zamonaviy ta’lim jaryonida uzviy integratsiyaning innovatsion texnologiyalarning qo‘llanilishi talabalarning motivatsiyasini va ta’lim samaradorligini oshiradi. Shu o‘rinda “Baliq skleti”, “Klaster”, “Nima uchun” kabi texnologiyalar judda katta samara berishi aniklandi. Shuninngdek, ta’lim jaryonida xar bir mavzuga oid video lavxalar yoritish orqali texnologik jarayonlarni bajarilish ketma ketligini uzviy bir biriga bog‘liq o‘rganib borish imkoniyatini yaratadi. [1]   Shu maqsadda ta’lim jaryonida amaliy mashg‘ulotlarni yanada takomillashtirish talabalarni dastlabajratish yig‘ish xizmat ko‘rsatish texnologiyasinikichik guruxlar orqflixar bir talabaning uzi ishtirokida amalga oshirish orqali erishish maqsadga muvofiqdir.Shu maqsadda olib borilayotgan texnologiyalarni amaliy jihatdan takomillashtirish talab etiladi.Bunga asosan texnik ekspluatatsiya Nizomiga mos xizmat ko‘rsatish va ta’mir texnologik jarayonlarni, texnologik xaritalar yordamida amalga oshirish, har bir detallar o‘lchamlari, agregatlarining ekspluatatsion ko‘rsatkichlarini qiyosiy tahlilini qilgan holda nazariy asoslab borsa olingan nazariy va amaliy bilim mustahkamlanadi. Zero, ko‘rding unitding, o‘z ishtirokingda amalga oshirding – tushinding 9xitoy halq maqoli), o‘z ishtirokida amalga oshirilsa har bir jarayon yodda qolishi ilmiy, o‘quv manbalaridan ma’lum. Bu barcha mutaxassislik fanlarni to‘liq o‘zlashtirishga amaliy yordam berish va o‘zlashtirish samaradorlikni oshiradi. Albatta, bu o‘rinda zamonaviy pedagogik texnologiyalarni hisobga olgan holda amalga oshirish maqsadga muvofiqdir. Shuning uchun tavsiya etilgan texnologiyada har bir mavzuga oid kino lavxalarni joriy etib borish orqali masofaviy dars mashg‘uloti ijobiy natijaga erishiladi.     Metodlar va materiallar:Buning uchun quydagi bir qancha metodlar olingan; tahlil, tizimlashtirish, umumlashtirish, emperek ushbu metodlarda test,so‘rovnoma, savol-javob fikrlar integratsiyasini olib borish bilan o‘quv dasturidan ko‘zlangan natijalar samarali ekanligini ko‘rsatadi.     Natijalar:Yuqorida keltirilgan metodlarni qo‘llash orkali quydagi natijalar olindi:   -Masofaviy o‘qitish sharoitida avtorlar tavsiya etayotgan metod samarali. -No odatiy tashkil etilgan o‘quv mashg‘uloti ta’lim oluvchining   motivatsiyasini oshiradi;   -tashkil  etilgan  metod  yordamida  talaba  har  qanday         sharoitda  ishlab   chikarish bilan bog‘lanib amaliy bilim saviyasini mustahkamlaydi.   -O‘zlashtirishda uchraydigan muammolar o‘z yechimini aniqlab topadi.   -Talabalarni baxolashda ustoz- uqituvchiga judda katta qullaylik yaratadi.       Muxokama:Eslatib o‘tamiz, tavsiya etilgan metod yordamida talaba berilgan topshiriqni quyida keltirilgan   -video ma’ruzalarni kuzatib borish   -mashg‘ulot davomida dinamik,geometrik o‘lchamlar va konstruksiyaning ekspluatatsion ko‘rsatkichlariga ta’sir etuvchi omillarni o‘quv sharoitlari orqali ilmiy tahlil etish imkoni yaratiladi. Hozirgi kunda ishlab chiqarishga tayyorlanayotgan mutaxassislar teran fikrlaydigan, bilim malakasi yuqori bo‘lishi talab etiladi. Demak bakalavrlar tayyorlashda talabalarning yuksak saviyadagi ko‘nikma va malakaga ega bo‘lishida o‘quv mashg‘ulotlari, ya’ni o‘quv amaliyotlarining axamiyati kattadir.   Bakalavrni tayyorlashda olgan nazariy bilimlarini mustaxkamlashda, ko‘nikmaga ega bo‘lishida, o‘quv amaliyotlarining roli kattadir, chunki talabaga berilayotgan bilim eshitish orqali 10 -15%, slayd va ko‘rgazma detallar orqali 35% gacha, ishlab chiqarishdagi texnologik jarayonlarda ishtirok etib ishlash orqali 50-60% samaradorlikka erishishi ma’lum.   Ma’lumki nazariy dars mashg‘ulotlari asosan 4 bosqichli usulda tashkil etiladi, ya’ni:  

1. Bosqich – tashkiliy qism

 

2. Bosqich – yangi mavzuga oid tinglovchilar bilimini aniqlash va yangi mavzu bayoni.

 

3. Bosqich- Mustahkamlash

 

4. Bosqich – Baxolash, uy vazifa dars yakuni.

  Mashg‘ulotlarni tashkil etishda ta’lim beruvchi hamda ta’lim oluvchining bilim olish vaqtida yuzaga kelgan fikrlarni bevosita almashinish va ta’lim oluvchining ta’lim beruvchi nazorati ostida berilgan vazifani bajarish ko‘nikmaga ega bo‘lish samaradorligini oshiradi.   O‘quv amaliyot mashg‘ulotlarini ilg‘or pedagogik usulda tashkil etish hozirgi davr talabi ekanligini unutmasligimiz lozim. Ilg‘or pedagogik texnologiya asosida mashg‘ulotlarni tashkil etish bosqichma – bosqich amalga oshiriladi.   Mashg‘ulotni tashkil etishda ta’lim beruvchi va oluvchining faolligi quydagi jadval asosida amalga oshirish maqsadga loyiq bo‘ladi: [3]

№	Mashg‘ulot bosqichlari borishi		Metodlar	Faollik
1	Motivatsiya (qiziqtirish)		Aqliy xujum	O‘qituvchi talaba
	Muloqotga kirishish  muammo  qo‘yish		Aqliy xujum ko‘rgazma	O‘qituvchi
	Mavzuni bildirish		ko‘rgazma	O‘qituvchi
	Maqsad		Namoyish etish	O‘qituvchi
	Boshlang‘ich bilimni aniqlash		Savol-javob	O‘qituvchi talaba
2	Informatsiya (ma’lumot berish):
	Nazariy bilimlarni takrorlash		Takrorlash	O‘qituvchi
				talaba
	Yangi mag‘shulot og‘zaki bayoni		Takrorlash	O‘qituvchi talaba
	Yangi  mashg‘ulotda  ishlatiladigan	jixozlar   haqida	Namoyish takrorlash	O‘qituvchi
	ma’lumot berish
3	Beriladigan  vazifani  o‘qituvchi	bajarib  ko‘rsatish
	(Demonstratsiya namoyish etish)
	Texnika xavfsizligini tushuntirish		Namoyish takrorlash	O‘qituvchi
				talaba
	Ish bajarish ketma ketligini tushuntirish		Namoyish	O‘qituvchi
	( nima? Qanday? Nima uchun?)
4	Berilgan vazifani talabaning mustaqil bajarishi;
	Og‘zaki takrorlash		Bajarish,   Yo‘riqnoma	Talaba
			asosida takrorlash
	Mustaqil bajarish		Mustaqil ishni gurxda	Talaba
			ishlash
5	Nazorat;
	Natijalarni taqqoslash		Namoyish	Talaba  o‘qituvchi
	Xatolarni to‘ldirilgan va bajarilgan ishni baholash		Takrorlash	O‘qituvchi
	Tugatilmagan  ishlarni  oxiriga  etkazish  ishlarini		Takrorlash	Talaba
	takrorlash

   

			Mashg‘ulot rejasi
	1	Aniq maqsad		Tomoz  kolodkasini  almashtirish  ko‘nikmasiga
				ega bo‘lish
	2	Mavzu		Diskli tormoz kolodkasini almashtirish
		Vaqt		240 daqiqa
	3	Talabalar		Bakalavr bosqichi talabalari
		Yoshi,  soni		15 tagacha
	4	Boshlang‘ich bilimi		Gidravlik tormoz tizimi haqida ma’lumotga ega
	5	Maqsad		Talabalar qila olishi lozim
				a)   Tormoz   kolodkasini   almashtirish,   ishlashi
				haqida ma’lumotga ega bo‘limi
				b) Tormoz kolodkasini ajratib yechish lozim
				v) Ish jixozlarini ishlatila olishi,
				tormoz suyuqligi xavfliligini bilishi lozim.
	6	Metod va dars  formasi		5 bosqichli dars usuli
	7	Ish jixozlari.		Kalodkalarlarni	joylashtirish  asbobi.  Bolg‘a,
		Asbob va uskunalar		tortqich, tozalash suyuqligi, maxsus ombir.
	8	Ko‘rgazmali qurol va vositalar		Plakat,  model,  maket,  tormoz  tizimining  ishdan
				chiqqan qismlari
	9	Muammo qo‘yish (muammoni e’lon qilish)		Tormoz yo‘li uzayib ketganligi
	10	Mashg‘ulot borishi		Mashg‘ulotdagi	mavzu	texnologikxaritasiga
				qaralsin.
	11	Mavzudan maqsadga erishish:		Natijalarni taqqoslash.
		nazorat		Baholash.
		takrorlash		Takrorlash.
	12	Qo‘shimcha mashg‘ulot		Tormoz kolodkasi kamida 3 mm qalinlikda bo‘lishi
				lozim.

  Mashg‘ulotning borishi  

Mashg‘ulot bosqichlari		Rejalashtirilgan ishlar					Metod	va   didaktik			yo‘nalish
							(tavsiyalar )
Motivitsiya (qiziqtirish )		Nima uchun tormoz  yo‘li uzaygan					Tormoz diski va kolodkasi ishdan
							chiqqan, almashtirish lozim.
Muammo qo‘yish		Tormoz	kolodkasinieyilishi				Agarda	tormoz		kolodkasini
		nimalarga olib keladi					eyilgan	bo‘lsa	almashtirish  yoki
							noto‘g‘ri	o‘rnatilsa,		uni   qayta
							joyiga o‘rnatish kerak.
Mavzu.		Diskli	tormoz		namunasini		Tormoz tizimiga servis xizmatini
		almashtirish					ta’minlash
Maqsad.		Tormoz kalodkasini almashtirish					Texnik xolat darajasini yo‘qotgan
							bo‘lsa.
Boshlang‘ich	bilimini	tormoz  kolodkasini			almashtirish		Yo‘riqnoma			xaritasidan
tekshirish		bilimiga egamisiz					foydalanish.
Namoyish etish		Tormoz	kolodkasi			to‘g‘ri
		almashtirilishini ko‘rsatib berish
Texnika  xavfsizligi		Tormoz	kolodkasini		almashtirish
		paytida	tormoz	pedalini		bosish
		xavfli.
		Tormoz suyuqligi zaxarli
Mashg‘ulot borishi Talabaning		Tormoz kolodkasini almashtirish					O‘qituvchining		doimiy		nazorati
vazifani mustaqil bajarishi							asosida vazifaning bajarilishi
Nazorat		Talaba	bajargan	ishlarni		o‘zaro	Bajarilgan
		taqoslash
Qo‘shimcha ma’lumot		Tormoz kalodkasi kamida 3 mm dan					Ishchi	xususiyatni			yo‘qotgan
		kam bo‘lmasligi lozim.					kalodkalar

  Mashg‘ulotning texnologik xaritasi  

№	Ish bosqichlari			Bajarilishi lozim			Kamchiliklar, buzuqliklar
	(nima qilinadi)			(qanday qilinadi)			(nima uchun qilinadi)
1	Tormoz  kalodkasini  maxkam			Bolt va koridka porsheni orasiga			Bolt  va	tormoz	kolodkasini
	tutib	turuvchi	boltlarni	kiruvchi vositani o‘rnatish			porsheni	tormoz	kalodkasini
	echish.						ushlab turadi.
2	Eski	tormoz	kolodkasini	Eski tormoz kalodkasini maxsus
	echib olish			ombur yordamida yechib olish tormoz
				kalodkasi yeyilgan
3	Qism va detallarni tozalash			Qism va detallarni tozalash			Qism va detallar iflos
	va ta’mirlash
4	Tormoz		kalodkasi	Tormoz	kalodkasi	porshenini	Yangi tormoz kamchiligi qilish
	porshenini orqaga surish			maxsus asbob bilan orqaga surish
5	Yangi  tormoz  kamchiligi  va			Bolt   va	ximoyalanuvchi   kalit		Eski	tormoz	kalodkasini
	ushlab	turuvchi	boltlarini	bilan o‘rnatish			almashtirish
	o‘rnatish.
6	Tormoz  pedalini  ko‘p  marta			Oyoq kuchi yordamida			Tormoz	pedalini		ushlab
	bosib ko‘rish						qolmasligi   mumkin.			(tormoz
							ushlamaydi)
7	Tormoz	suyuqligi   satxini		Suyuqlik	satxi	belgilangan	Agarda	suyuqlik		satxida
	tekshirish			satxida bo‘lishi lozim.			kamaygan  bo‘lsa  tormoz			tizimi
							yaxshi ishlamaydi.
8	Texnika xavfsizligi: tormoz namunasi va kolodkasini ushlab turuvchi bolt o‘rnatilgandan so‘ng
	tormoz pedalini oyoq bilan siljishi kolodka xarakatini tekshirish lozim
	Nazorat tekshirish			Natijalarni taqqoslang			Guruxlarning			erishgan
							natijalarini muxokama etish
	Qo‘shimcha ma’lumot			Tormoz  kalodkasi  3  mmdan  kam			Ishlatilgan tormoz namunalari
				bo‘lmasligini takidlab o‘tish

Mashg‘ulot borishida talabaning vazifani mustaqil bajarishi bosqichi jarayoni amalga oshirilishida talaba ko‘nikma va malakaga ega bo‘lish bilan birga olgan nazariy bilimini maksimal darajada o‘zlashtirish imkoniga ega bo‘ladi. Ushbu 5 bosqichli o‘quv amaliyot mashg‘ulotlarini ilg‘or pedagogik usulda tashkil etish ishlab chiqarishga tayyorlanayotgan mutaxassislar teran fikrlaydigan, bilim malakasi yuqori bo‘lishini ta’minlashga xizmat qiladi.   FOYDALANGAN ADABIYoTLAR RO‘YXATI    

1. O‘.Tolipov, M.Usmondoeva “Pedagogik texnologiya: nazariya va amaliyot” –

  T: “Fan” nashriyoti.2005.  

2. O‘zbekiston Respublikasi  ”Ta’lim  to‘g‘risida”  va  “Kadrlar

  tayyorlash milliy dasturi to‘g‘risida”. Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyoti poydevori. – T.”Sharq”.1997.  

3. Adilov O K Mirzaev D O‘ Yo‘llarda shovqin muhofazasi bo‘yicha tahlil.

  muhandislik kommunikatsiyalari sohasida innovatsion texnologiyalarini joriy qilishning   muammo                                                  va                                                     yechimlari                                                     ‖   mavzusida xalqaro ilmiy–amaliy anjuman MATERIALLARI. I-QISM (2020 yil, 21-22 may) 67-70 b Samarqand-2020  

4. K Adilov, A.U Urolboev OTSENKA EFFEKTIVNOSTI RABOT PO TEXNIChESKOMU OBSLUJIVANIYu AVTOTRANSPORTNЫX SREDSTV–

  Vestnik nauki, 2021  

5. Adilov O.K.1,Umirov I.I.1,Abdurakhmanov M.M.1 Analysis Of Existing Works On The Problems Of Ecology Of Motor Transport Bulletin Of Science, 20211